Interpretacja wyników

Wraz z rozwojem metod wczesnego diagnozowania choroby nowotworowej, również systemy oceniania preparatów zmieniały się na przestrzeni lat. Pierwszą próbą ujednolicenia wyników badań cytologicznych było wprowadzenie 5-stopniowej skali oceny preparatów przez Georgiosa Papanicolau w 1954 roku. Niestety system ten nie był do końca poprawny i w związku z tym powoli przechodzi do historii. Wynika to m.in. z powodu braku możliwości oceny jakości preparatu oraz uwzględnienia infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego i zmian wywoływanych przez tę infekcję. Ponadto Papanicolau nie włączył do systemu nieprawidłowości nabłonka gruczołowego, a zaklasyfikowanie zmian do odpowiedniej grupy było często kłopotliwe (np. zmiany komórkowe były zbyt małe by zaliczyć je do gr. 3, natomiast zakwalifikowanie ich jako gr. 2 budziło wątpliwości).
Rezultatem dyskusji na temat potrzeby zmian były warsztaty, które odbyły się w 1988 roku pod patronatem National Cancer Institute. Obrady zaowocowały przyjęciem nowego systemu oceny wymazów cytologicznych, który nazwano zgodnie z nazwą miejscowości, gdzie miało miejsce spotkanie - System Bethesda.
Podstawowym kryterium oceny wg tego systemu jest procedura dopuszczenia preparatu do oceny. Analiza opiera się na potwierdzeniu, że komórki zajmują minimum 10% powierzchni szkiełka i jest ich przynajmniej 8 tys. Następnie oceniający bada, czy nie są one przysłonięte komórkami krwi, co mogłoby utrudnić odczytanie morfologii. Jeśli warunki te nie są spełnione albo szkiełko nie jest właściwie opisane, preparat nie jest dopuszczany do oceny i konieczne jest powtórzenie badania. Dlatego tak istotna jest jakość pobranego wymazu, aby zawierał on dużą liczbę dobrze zachowanych, odpowiedniej jakości komórek.
Drugim ważnym kryterium Systemu Bethesda jest opis obrazu: czy jest on prawidłowy czy też nie.
Jeżeli wszystkie wyżej wymienione kryteria są spełnione, osoba oceniająca może przystąpić do opisu stwierdzanych zmian: rodzaj zakażenia, zmian reparacyjnych, obecności nieprawidłowych komórek nabłonkowych, komórek innych nowotworów oraz ocenę stanu hormonalnego pacjentki.

Klasyfikacja nieprawidłowości komórek nabłonkowych w systemie Bethesda

ASC-US - atypowe komórki nabłonka płaskiego nieokreślonego znaczenia
ASC-H - atypowe komórki nabłonka płaskiego nie można wykluczyć HSIL
AGC - atypowe komówrki gruczołowe (szyjki macicy, endometrium lub nieokreślone - NOS
AGC favour neoplasia - atypowe komórki gruczołowe prawdopodobnie nowotworowe
AIS - adenocarcinoma in situ
LSIL (LGSIL) - dysplastyczne zmiany śródnabłonkowe niskiego stopnia (zakażenie wirusem HPV i CIN I)
HSIL (HGSIL) - dysplastyczne zmiany śródnabłonkowe wysokiego stopnia (CIN II/III)

W preparacie cytologicznym poza komórkami nabłonkowymi znajdują się mikroorganizmy, takie jak: bakterie, grzyby, pierwotniaki. Osoba oceniająca preparat może również dostrzec zmiany charakterystyczne dla niektórych wirusów. Najważniejsze z nich to:

flora fizjologiczna pochwy:

pałeczki kwasu mlekowego
Corynebacterium

flora bakteryjna zewnątrzpochodna (większość wymienionych bakterii dostaje się do pochwy w wyniku kontaktu seksualnego):

Haemophilus vaginalis
Leptothrix
dwoinki rzeżączki
prątki gruźlicy
promieniowce (występujące często u kobiet stosujących domaciczne wkładki antykoncepcyjne)

pierwotniaki:

rzęsistek pochwowy

grzyby:

Candida albicans

wirusy:

wirus Herpes simplex typu II (HSV)
wirus Human Papilloma (HPV)
Medycyna zna 32 typy wirusa brodawczaka ludzkiego, które powodują różne dolegliwości oraz zmiany m. in. w skórze (brodawczaki, kłykciny), w błonach śluzowych układu oddechowego, pokarmowego i moczowego. Stosunek płciowy z osobą zarażoną najczęściej powoduje powstanie kłykcin kończystych sromu i pochwy. Kobiety zainfekowane wirusem należą do grup zwiększonego ryzyka zachorowalności na nowotwory dróg rodnych, ponieważ to właśnie u nich dużo częściej stwierdza się dysplazję, raka przedinwazyjnego i inwazyjnego szyjki macicy
wirus cytomegalii (CMV)
Wirus ten jest niebezpieczny dla kobiet ciężarnych, a zwłaszcza dla płodu. Nie stwierdza się szczególnych objawów zakażenia.
chlamydie
Wirusy te są najczęstszą przyczyną zakażenia przenoszonego drogą płciową. Kobieta zainfekowana chlamydiami może zachorować na: zapalenie szyjki macicy, błony śluzowej trzonu macicy, jajowodów oraz - niestety, stracić płodność. Najnowsze badania potwierdzają, że zakażenie tym wirusem ma również wpływ na powstanie zmian dysplastycznych i nowotworowych nabłonka szyjki macicy.