Badania przesiewowe w Polsce

W Polsce program badań przesiewowych realizowany jest od 2004 roku. Przez pierwsze 3 lata program miał charakter bierny tzn. badaniom poddawane były kobiety samodzielnie zgłaszające się do poradni lub hospitalizowane. Jako wyjątkową należałoby określić sytuację w Centrum Onkologii w Warszawie, gdzie od wielu lat z sukcesem prowadzony był aktywny program profilaktyczny, w ramach którego wszystkie kobiety zamieszkałe w rejonie objętym działaniem placówki otrzymywały imienne zaproszenia na badania. Dopiero zmiany wprowadzone w roku 2006 sprawiły, że rozpoczęto tworzenie kompleksowego aktywnego programu profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy.

Aktualnie realizowany, ogólnopolski program przewiduje wykonanie badania cytologicznego przez wszystkie kobiety ubezpieczone w NFZ z grupy wiekowej 25-59 lat raz na 3 lata. W przypadku stwierdzenia niepokojących zmian pacjentka kierowana jest na dalszą diagnostykę. Bezpłatnie badania można wykonać w zakładach opieki zdrowotnej, które podpisały z NFZ umowę na realizację programu. Lista realizatorów programu dostępna jest w oddziałach wojewódzkich NFZ.

W pierwszym etapie chcąc zachęcić kobiety do wykonania badań, Narodowy Fundusz Zdrowia wysłał ponad 5 mln imiennych zaproszeń. W wyniku tej akcji jednak tylko mała część kobiet skorzystała z zaproszenia. W Polsce znaczna liczba cytologii wykonywana jest poza programem, bez właściwego nadzoru. W innych krajach Unii Europejskiej lekarze mają obowiązek przekazywania danych o pacjentkach, które poddały się badaniu cytologicznemu w gabinetach prywatnych. W Polsce takie dane nie są włączone do rejestru ogólnopolskiego programu. Powstała krajowa baza danych (SIMP) umożliwia stałą kontrolę nad realizowalnością programu, jednak dotyczy ona jedynie badań prowadzonych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Ponadto nie wprowadzony został audyt dla specjalistów wykonujących cytologię wymagany np. przez Rekomendacje Europejskie. Uniemożliwia to prowadzenie rzeczywistej kontroli jakości przeprowadzanych badań.

Organizacja ogólnopolskiego programu profilaktyki

(Źródło: Centralny Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy)

I Etap - podstawowy obejmuje:

rejestrację
przeprowadzenie wywiadu i wypełnienie ankiety
pobranie materiału cytologicznego do analizy
badania ginekologicznego
edukacji w zakresie prewencji nowotworu szyjki macicy
dostarczenia Pacjentce wyniku badania i decyzji, co do dalszego postępowania

II Etap - diagnostyczny (bez udziału pacjentki), obejmuje:

dokonanie oceny mikroskopowej materiału cytologicznego
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowych zmian pacjentka trafia do III etapu

III Etap - pogłębiona diagnostyka obejmuje:

rejestrację pacjentki skierowanej w ramach realizacji etapu podstawowego programu,
badanie kolposkopowe
w przypadku zaistnienia wskazań do weryfikacji obrazu kolposkopowego - pobranie celowanych wycinków do badania histopatologicznego (biopsja), a następnie:
ocena histopatologiczna pobranego materiału
postawienie rozpoznania
podjęcie decyzji co do dalszego postępowania (skierowanie na leczenie lub określenie terminu kolejnego badania cytologicznego)