Zobacz także:

Profilaktyka

Badania przesiewowe w Polsce

Rak szyjki macicy

Badania cytologiczne

Pobieranie wymazu

Interpretacja wyników

Badania cytologiczne

W chwili obecnej profilaktyka raka szyjki macicy polega na przeprowadzaniu cyklicznie badań cytologicznych oraz stosowaniu szczepionki przeciwko niektórym typom wirusa HPV. Trzeba jednak pamiętać, że szczepienia nie zastapią wykonywanego regularnie badania cytologicznego. Jego zadaniem jest wykrycie zmian komórkowych w obrębie szyjki macicy, najlepiej we wczesnym stadium, zanim przekształcą się one w komórki nowotworowe.
Masowe i systematycznie przeprowadzane badania cytologiczne w wielu krajach doprowadziły do znacznego zmniejszenia śmiertelności kobiet z powodu raka szyjki macicy. W Stanach Zjednoczonych po ich wprowadzeniu umieralność na ten typ nowotworu zmniejszyła się aż o 70%. Znakomite wyniki osiągnęły niektóre kraje europejskie po wprowadzeniu masowych badań cytologicznych. Do grona najbardziej efektywnych w tym zakresie należą państwa skandynawskie, w szczególności Finlandia i Islandia, a ponadto Holandia, Francja i Wielka Brytania. Dane pochodzące z tych krajów potwierdzają, że przy dobrze zorganizowanym populacyjnym programie badań cytologicznych możliwe jest zmniejszenie poziomu zachorowalności i umieralności nawet o 60-90%.

Zasadniczym celem badania cytologicznego jest ocena pobranych w wymazie z szyjki macicy komórek nabłonkowych. Ocena dokonywana jest wg zaakceptowanego w Dyrektywie Europejskiej tzw. systemu klasyfikacji Bethesda. W Polsce niekiedy stosowany jest jeszcze starszy system klasyfikacji wg Papanicolaou, który jednak w większości krajów okazał się niewystarczający dla właściwego przekazu informacji dotyczących materiału cytologicznego oraz zaleceń terapeutycznych.
System Bethesda w pierwszej kolejności wymaga klasyfikacji preparatu cytologicznego (szkiełko z naniesionym wymazem komórkowym) ze względu na jego jakość, eliminując z dalszej oceny jednocześnie wymazy niediagnostyczne. Jest to bardzo istotne, gdyż sprzyja redukcji ilości wyników zawierających nieprawidłową diagnozę. Dopiero w drugiej kolejności następuje podział wymazów na prawidłowe (nie budzące zastrzeżeń) oraz nieprawidłowe (patologia).

Kluczową sprawą jest także odpowiednie wyszkolenie lekarza wykonującego badanie cytologiczne. Zachowanie odpowiedniego standardu procedury pozwala uniknąć braków w jakości wymazu (np. niewystarczająca liczba komórek, nieczytelny obraz). Zgodnie bowiem z wymaganiami wspominanego systemu Bethesda specjalista oceniający preparat cytologiczny powinien jednoznacznie określić, czy zawiera on materiał przydatny do dalszej analizy t.j. czy wszystkie elementy komórkowe w preparacie są dobrze zachowane, utrwalone i zabarwione.

System Bethesda - SCHEMAT POSTĘPOWANIA

1. Ocena jakości wymazu
   • Prawidłowo pobrany wymaz zawiera wszystkie elementy komórkowe dobrze zachowane, utrwalone i zabarwione możliwe do dalszej oceny.
   • Wymaz warunkowo dopuszczony do dalszej oceny (np. zbyt mała ilość komórek, ale dobrze zachowana lub wystarczająca ilość komórek, ale materiał posiada określone braki jakościowe)
   • Wymaz zły, nie nadający się do oceny (konieczne powtórne pobranie)
2. Właściwa ocena wymazu
   • Wymaz prawidłowy (koniec oceny)
   • Wymaz zawiera zmiany patologiczne (wymaga dalszej szczegółowej oceny wykrytych zmian)

Możliwość postawienia prawidłowej diagnozy w oparciu o przygotowany preparat cytologiczny zależy przede wszystkim od jakości przyrządu użytego do wykonania wymazu oraz poprawności techniki pobrania materiału komórkowego.